Inleiding #
In het kader van huidige gatekeeper en eventuele anti-competitieve praktijken, is het belangrijk om een overzicht te hebben op de meest ingrijpende korte termijn veranderingen in de Europese wetgeving. Net zoals de omstreden GDPR-wetgeving zullen de Digital Markets Act (DMA) en de Digital Services Act (DSA) van de Europese Unie voor een paradigmaverschuiving zorgen in bepaalde industrieën. Het hoofddoel is om digitale diensten en markten in de Europese Unie (beter) te reguleren en een eerlijke en competitieve omgeving te waarborgen. Dit wordt niet alleen in het opzicht van consumentenbescherming gedaan, maar ook om de online veiligheid te vergroten. Beide wetpakketten vallen onder de bredere Digital Single Market Strategy van de Europese Commissie.
Over de Digital Markets Act en de Digital Services Act werd lang gediscussieerd vooraleer het in een wetsvoorstel werd gegoten, maar beide zijn inmiddels in kracht getreden. In de komende maanden krijgen grote techbedrijven de tijd om zich aan de regels aan te passen.
Deze Europese regels zullen ook toepasbaar zijn op Amerikaanse techbedrijven met Europese klanten of een Europees bereik. Hoewel de DMA en DSA dus opgelegd zijn vanuit Europa, zal het wellicht een wereldwijde impact hebben waar geen enkel techbedrijf aan ontsnapt. Een precedent hiervan is bijvoorbeeld de beslissing om voor één smartphone-connector te kiezen, waardoor Apple genoodzaakt is om vanaf 2024 iPhones niet langer met zijn Lighning-aansluiting te leveren, maar USB-C zal moeten gebruiken voor een bekabelde verbinding. Volgens geruchten zal Apple de USB-C iPhone wereldwijd uitbrengen en geen “Europees” model leveren.
Wat is de Digital Markets Act? #
De Digital Markets Act – kortweg DMA – focust zich poor op het reguleren van grote online platformen die in de wettekst gatekeepers worden genoemd. Enkele reële voorbeelden daarvan zijn Google/Alphabet, Apple, Amazon en Meta. Deze big tech bedrijven hebben een significnt marktaandeel en een minstens even significante invloed in de online markten, en het is de bedoeling van de DMA dat bedrijven hun vaak monopolistische posities niet misbruiken om concurrentie tegen te gaan. Transparantie, gewaarborgde concurrentie, consumentenrechten en gebruikersbescherming moeten ervoor zorgen dat de digitale economie – ook in de metaverse – eerlijker en met meer vertrouwen kan ontwikkeld en gebruikt worden.
Onder de voorwaarder van de DMA valt bijvoorbeeld dat gatekeepers ook toegang tot hun platform moeten geven aan derde partijen. Bijvoorbeeld: Apple zou onder de regels van de DMA, zijn iPhones moeten openstellen voor alternatieve app stores, iets wat momenteel nog ondenkbaar is. Ook zou het verboden worden om een eigen sterke positie te misbruiken in het nadeel van concurrenten. Denk bijvoorbeeld aan de oude Amerikaanse rechtzaak waarin Microsoft werd verweten dat het Internet Explorer liet meeliften op de populariteit van Windows.
Ook zullen gatekeepers verplicht zijn om meer gegevens over hun dataverzameling en algoritmes te publiceren voor een verhoogde transparantie.
The DMA will change the digital landscape profoundly. With it, the EU is taking a pro-active approach to ensuring fair, transparent and contestable digital markets. A small number of large companies hold significant market power in their hands. Gatekeepers enjoying an entrenched position in digital markets will have to show that they are competing fairly.
Margrethe Vestager, Europese Commissaris voor Concurrentie
Het moet benadrukt worden dat de Digital Markets Act enkel geldt voor grote gatekeepers – het is dus niet van toepassing op KMO’s. De gevolgen van deze wetgeving zullen echter voor de metaverse – en de KMO – aanzienlijk zijn. Ontwikkelaars zullen bijvoorbeeld niet langer verplicht worden om hun app via Apple’s App Store te lanceren, maar zouden onder de DMA een (misschien goedkoper) alternatief kunnen kiezen.
Wat is de Digital Services Act? #
De Digital Services Act wil vooral een veiligere digitale omgeving creeëren waarbij de rechten van de consument en de gebruikers worden gewaarborgd, maar heeft ook als doel om een ‘level playing field’ op te zetten voor bedrijven.
De scope van de Digital Services Act is minder beperkend dat bij de Digital Markets Act. Volgens de website van de Europese Commisssie zullen de DSA-regels van toepassing zijn op platformen en online tussenkanalen. Dit zijn bijvoorbeeld: online marktplaatsen (Vinted, Facebook Marketplace), sociale netwerken, contentsharing platformen, app stores en travel platformen (AirBNB, Campspace). In een uitgebreide FAQ vertelt de Europese Commissie meer specifieke informatie over de DSA en de impact die het zal hebben op gebruikers en bedrijven.
De wetgeving die van toepassing zal zijn bevat onder andere (niet-exhaustieve lijst)
- De Europese Commissie wordt de hoofdzakelijke regulator voor erg grote (45M+) online platformen. De EU-lidstaten vervullen deze functie voor kleinere platformen.
- Een verbod op dark patterns zoals misleiende user interfaces, confirmshaming en misdirection.
- Verhoogde transparantie, ook specifiek voor targeted-advertising op online platformen, vooral op basis van leeftijd (kinderen beschermen), etniciteit, seksuele oriëntatie of politieke oriëntatie.
- Verplichting van grote platformen en zoekmachines om (verkiezings)desinformatie tegen te gaan, cyberagressie tegenover vrouwen of geweld tegenover minderjarigen – onderhevig aan onafhankelijke audits.
- ‘Safeguards’ voor gebruikers wanneer hun content door een platformhouder wordt aangepast of verwijderd.
- Nieuwe regels op verkopers en producten op verkoopplatformen te traceren. Dit om oplichters op dergelijke platformen tegen te gaan.
Wanneer worden de DMA en DSA afdwingbaar? #
De DMA werd van kracht op 1 november 2022 en de wetgeving zal gehanteerd worden vanaf 2 mei 2023. Dit gaat echter slechts om een begindatum van een verplichte implementatiefase voor bedrijven. De bedrijven – in feite gatekeepers zoals de wettekst vermeldt – moeten vanaf 6 maart 2024 volledig in orde zijn met de verplichtingen van de Digital Markets Act. Er zijn tussentijdse deadlines voor in aanmerking komende bedrijven, die hieronder op de tijdlijn te zien zijn.
Ook de DSA bevindt zich niet langer in een voorstel-fase, maar trad in kracht op 16 november 2022. De wet moet afdwingbaar zijn vijftien maanden nadat de DSA in werking trad, dus vanaf 17 februari 2024. Opnieuw zullen er tussentijdse deadlines zijn voor bedrijven en platformen die in aanmerking komen.
Het niet naleven van de DSA kan leiden tot boetes tot 6% van de globale omzet van een bedrijf. Bij de Digital Markets Act kan dit zelfs oplopen tot 10% van de totale omzet. Met andere woorden – de boetes die bij een overtreding zouden betaald worden zijn een stuk aanzienlijker dan vorige boetes bij inbreuken van de wet. Als we kijken naar de globale jaaromzet van Apple, zo’n $394,3 miljard USD – zou een DMA-boete net geen 40 miljard dollar opleveren voor de EU-staatskist, groter dan het begrotingstekort van België. Gatekeepers en grote platformen zullen zich dus ongetwijfeld aan deze regels moeten houden als ze (en de facto, hun aandeelhouders) deze exuberante bedragen niet willen neerleggen.